لوازم خانگی نقطه قوت یا ضعف صنعت و بازار ایران!؟ ,

به بهانه مکاتبه دفتر رهبری با ریاست جمهوری و دستور رئیس جمهور به وزرای مربوطه پیرامون ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره ای به کشور قصد داریم تحلیلی از وضعیت صنعت لوازم خانگی و بازار این بخش از کشور به شما مخاطبان محترم ارائه کنیم و در پایان هم با ذکر چند سناریوی محتمل آینده این بازار و صنعت را در ایران پیش بینی کنیم.

ماجرای نامه چه بود؟

گویا نامه ای از طرف تعدادی از تولید کنندگان لوازم خانگی به دفتر مقام معظم رهبری رفته است پیرامون تلاش برخی فعالان این حوزه برای بازگشت مجدد کره ای ها به صنعت و بازار لوازم خانگی کشور؛در این نامه درخواست کرده اند با توجه به نامگذاری و شعار سال از این کار ممانعت بعمل بیاید تا به تولید ملی ضربه وارد نشود. این نامه به مکاتبه دفتر رهبری با رئیس جمهور و در نهایت دستور ایشان به وزرای مربوطه منتهی می‌شود.

این رویه اگر نگوییم در کشور بی سابقه بوده است بلکه بایستی اذعان کرد که کم سابقه است. همین کم سابقگی ورود مستقیم رهبری به موضوع اجرایی؛ باعث می‌شود که اخبار مرتبط با لوازم خانگی برای روزها و حتی هفته های متمادی به یکی از تیتر های رسانه ای کشور بدل شود.

تحلیلگران حوزه لوازم خانگی کشور بر این باورند که ماجرای نامه نگاری به بیت رهبری و رویدادهای متعاقب آن را بایستی در ادامه تلاش هایی دانست که از سوی برخی بویژه تولید کنندگان لوازم خانگی پیرامون ممانعت از ورود محصولات و لوازم خانگی قاچاق به کشور دانست همان ماجرایی که چندی پیش تر نیز تیتر گاه و بی گاه رسانه ها و خبرگزاری ها می‌شد.

اگر یادتان باشد حوالی آذرماه سال گذشته بود که وجود ده ها کانتینر لوازم خانگی بوش در گمرکات کشور خبر ساز شد و در نهایت قرار شد کالاها به مبدا کالا برگشت داده شود. باز این موضوع را بایستی همراستا و در پازل طرح های اقساطی و تامین مالی بخشی از تولیدکنندگان لوازم خانگی کشور دانست که مورد انتقاد فعالان حوزه بازار لوازم خانگی کشور و اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی بوده است.

تا اینجای مقاله با بیان اخبار و رویدادهایی در بازه زمانی یکی دوسال اخیر سعی کردیم برشی هر چند کوچک و کوتاه به بخش لوازم خانگی بزنیم و به واقعیت های مندرج در نامه در بستر یک سیر فنی و تاریخی نگاهی بیاندازیم.

در این مقاله سعی می‌کنیم وضعیت صنعت لوازم خانگی کشور را در حد بضاعت خودمان برایتان شرح دهیم تا به یک دید اجمالی از وضعیت فعلی برسیم سپس برنامه های حمایتی دولت از تولید، در ادامه وضعیت بازار لوازم خانگی کشور را بررسی می‌کنیم و در نهایت دورنمایی قابل تصور از صنعت و بازار لوازم خانگی کشور را پیش بینی می‌کنیم.

اهمیت بازار و صنعت لوازم خانگی

متاسفانه آمار دقیقی از میزان گردش مالی این صنعت در دست نیست. متولیان مختلف این صنعت آمارهای متفاوت و ضد النقیضی ارائه می‌کنند مثلا مادامیکه حبیب الله انصاری دبیر کل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در سال 1397 از گردش مالی سالانه ۸ میلیارد دلاری صنعت لوازم خانگی در ایران خبر داده بود؛ عباس هاشمی در همین سمت در دهم اسفند سال 1399 مدعی شده بود که «گردش مالی صنعت لوازم خانگی با در نظر گرفتن ظروف چینی، کریستال و سایر اقلام در حدود ۶.۵ تا ۷ میلیارد دلار است که برآورد می‌شود ۲ میلیارد دلار از آن قاچاق باشد.»

کیوان گردان، مدیرکل دفتر صنایع برق، فلزی و لوازم خانگی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ده مهر 1399 در گفتگو با یک خبرنگار گردش مالی لوازم خانگی در کشور را شش میلیارد دلار دانسته بود و اعلام کرده بود که ۵۰۰ واحد تولیدی در تولید لوازم خانگی در کشور فعال هستند، که گردش مالی این شرکت ها شش میلیارد دلار است.
اگرچه نیم یا یک میلیارد دلار اختلاف اماری بین متولیان امر رقم قابل توجهی است که قابل اغماض نیست اما همانگونه که گفتیم آمار دقیقی در دسترس نیست و اتکای ما هم به اهمیت صنعت و بازار لوازم خانگی کشور صرفا به گردش مالی آن بر نمی‌گردد. همین 500 واحد تولیدی که آقای گردان از آن نام برده است خودش عدد قابل تاملی است.
از بحث اطلاعات و آمار و ارقام که شفاف هم نیست بگذریم یک واقعیت انکارناپذیر وجود دارد و آن اینست که دو برند کره ای لوازم خانگی یعنی ال جی و سامسونگ خیلی خوب از بازار ایران به نفع مقاصد سازمانی و تجاری شان بهره بردند و بی شک ایران یکی از پله های ترقی این دو برند کره ای بوده است. پس همین امر، اهمیت بازار لوازم خانگی کشور را تا حدی نمایان می‌سازد.

بازار لوازم خانگی کشور از یک جهت بخصوص نیز حائز اهمیت است و آن هم پیشینه و سابقه ی دیرینه تر صنعتی و تولیدی لوازم خانگی ایرانی نسبت به سایر صنایع دیگر در کشور است برای باور فقط کافیست به برندهای پر ارزش قدیمی همچون ارج، آزمایش، آپولون و عالی نسب رجوع کنیم. سابقه تولیدی همین دو برند کفایت امر می‌کند. البته همانطور که این دو برند لوازم خانگی به خوبی از قدمت تولید و بازار این حوزه خبر می‌دهند داستان فراز و فرود آنها نیز مبین فراز و فرود حوزه تولید و بازار لوازم خانگی کشورمان ایران است.

از این سابقه طولانی که بگذریم می‌رسیم به گستردگی بازار لوازم خانگی ایران در اقصی نقاط کشور؛ بی شک صنف فروشندگان لوازم خانگی همپای صنعت تولید و حتی پیش از آن در اقتصاد ایران نقش ایفا کرده اند. تنوع اقلام خانگی یکی از علل از

این تنوع از وسایل سرمایشی گرمایشی یا برودتی مثل یخچال فریزر گرفته تا انواع بلور و کریستال؛ از تلویزیون و رادیوضبط گرفته تا خردکن و همزن؛ از اسپرسوساز گرفته تا سماور و کتری و قوری را شامل می‌شود.

همه و همه عواملی هستند که باعث شده است صنف لوازم خانگی این همه گسترش و حتی پراکندگی جغرافیایی صنف فروشندگان لوازم خانگی در سطح کشور است. حتی پدیده شوم قاچاق نیز به این پراکندگی و توزیع صنفی در کشور کمک شایانی کرده است. قاچا لوازم خانگی از مرزهای غربی کشور همجوار با کشور ترکیه یا اقلیم کردستان عراق یا از مرزهای دریایی جنوب کشور از بندر امام یا بندر آبادان و بوشهر و بندرعباس به صورت لنجی وارد کشور می‌شود. اگرچه مقصد بارهای قاچاق شهرهای بزرگ همچون تهران است اما بالاخره برخی از بارهای لنج ها در همان مرز و در بین راه توزیع می‌شود و همین امر به شکل گیری صنوفی منجر شده است که اگرچه کارشان را با بار قاچاق لوازم خانگی کشور شروع کرده اند اما به موازات تقویت بنیه مالی شان؛ بنیه ارتباطی شان با بازار و خریداران از یکسو و با بازار بنکداران و همکاران و تولیدکنندگان از سوی دیگر تقویت شده است و به مرور زمان به یک صنف اصلی و بازار همکاری برای تولیدات داخلی مبدل می‌شوند. بنابراین قاچاق نیز تا حد زیادی در رشد و توزیع پراکندگی این صنف در تمام کشور کمک کرده است.

معادلات پیچیده صنعت و بازار لوازم خانگی

البته یکی از خصیصه های صنعت و بازار لوازم خانگ ایران پیچیدگی خاص این صنعت و بازار است. به عنوان مثال مادامی که همه انتظار بازگشت کانتینرهای بوش از گمرک به مبدا را داشتند ناگهان در مورخه 21 مهر 1400 خبری در رسانه منعکس شد: دستور ترخیص 420 کانتینر لوازم خانگی بوش از گمرک به دستور بازپرس پرونده!؟

البته باید منتظر ماند و دید این داستان کانتینرهای بوش مثل یک سریال دنباله دار به کجا و در کدام فصل به نقطه پایانی خودش ختم می‌شود!

همین کشمکش و البته روایتی از چگونگی دور زدن محرومیت دو برند بزرگ کره ای یعنی ال جی و سامسونگ از بازار لوازم خانگی کشورمان حکایت از پیچیدگی های این صنعت و بازار دارد و در این پیچیدگی متاسفانه از ردپای مافیای واردات گرفته تا دست های پیدا و پنهان اژدهای هزار سر فسادهای اداری کاملا هویدا ست.

بایستی اذعان کرد پیچیدگی معادلات این بازار از پیچیدگی های معادلات بازار خودرو به مراتب بیشتر است. شاید بشود خانواده ای را بدون داشتن خودرو در نظر گرفت اما بی شک بدون یخچال، تلویزیون و حتی لباسشویی نمی‌توان!؟

ضمن اینکه صرفا به نام لوازم خانگی نمی‌توان اکتفا کرد نیاز در این بازار آن چنان زیاد و گسترده است که یک چرخش مالی بسیار زیاد را در کل کشور سبب می‌شود و می‌تواند مسبب اعطای تسهیلات فراون به برندهای ناشناخته ایی همچون فالکه در شهرستانی ناشناخته همچون مهر باشد، کارخانه ایی افتتاح شود اما شما به عنوان یک فعال حوزه فروش اینترنتی لوازم خانگی ایران در قلب بازار لوازم خانگی ایران حتی نامی از آن نشنیده باشید چه برسد به اینکه کالایی از ان برند دیده باشید!؟

سر و صدای رسانه ای کره ای ها در ایران

با آغاز مجدد گفتگوهای هسته ای در دولت سیزدهم و متعاقب پیگیری های شخص رئیس جمهور رئیسی برای بازپس گیری مطالبات ایران از کره جنوبی؛ برخی از رسانه ها من جمله همشهری آنلاین و خبرگزاری دانشجو مدعی شده اند که آمریکا به کره جنوبی اجازه مشروط برای تسویه حساب با ایران شده است. شرطی که در آن کره جنوبی می‌تواند بجای پول نقد؛ با صادرات لوازم خانگی به ایرامن حساب خود را تسوه نماید.
در حالی که بنظر می‌رسید نامه رهبری به رئیس جمهوری و دستور ریاست جمهوری مبنی بر عدم ثبت سفارش لوازم خانگی داخلی به وزیر صمت حسن ختام ماجرا باشد اما خبری دیگر در رسانه ها مبنی بر وجود ده ها کانتینر لوازم خانگی ال جی و سامسونگ در گمرک بدون ثبت سفارش مجددا لوازم خانگی را

شاید کره ای ها با این کار می‌خواستند به کمک شرکای تجاری شان در ایران و رایزنی های دیپلماتیک و فشارهای سیاسی این قصد خود را به کرسی می‌نشاندند اما با این نامه همه چیز بر باد رفت!

حسن ختام جنجال رسانه ای داستان لوازم خانگی و کره ای ها در بخش خبری 2030 صداو سیما مورخه 11 مهر 1400 کلید خورد وقتی در این گزارشی به کارخانه های لوازم خانگی اسنوا در اصفهان، شهاب در تهران و ایکس ویزن در استان البرز و کرج سر زدند. در این گزارش خبری به صراحت به نقش لوازم خانگی کره ای و شرط آمریکا برای تسویه حساب کره جنوبی با ایران نیز اشاره می‌شود.

البته ورود مستقیم بیت رهبری به ماجرای واردات لوازم خانگی موجی ایجاد کرده است که کماکان این موج در رسانه ها حاضر خواهد بود و نوسان هایش کم و زیاد می‌شود. این موج رسانه ای انقدر پرقدرت بود که حتی رسانه های بیگانه بر روی آن موج سواری می‌کردند. رسانه های بیگانه با اعلام این مطلب که این نامه تقویت کننده بنیه اقتصادی برخی خانواده های صنعتگر همسو با حاکمیت ایران است این دستور را نوعی رانت و امتیاز برای آنان و بویژه وابستگان به حکومت می‌دانستند.

مجلسی ها هم متعاقب این موج رسانه در فضای مجازی و حتی مصاحبه ها و نطق های پیش از دستور؛ به ابراز عقیده و نظر نیز می‌پرداختند که خبرگزاری خانه ملت به خوبی آنها را پوشش رسانه ای داده است. در نظرات نمایندگان مردم هم از مواردی همچون « اصرار بر حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی برای بهبود کیفیت لوازم خانگی»،«ضرورت برنامه‌ریزی برای صادرات» تا «توجه تولیدکنندگان به ارائه محصولات با کیفیت» و البته «نگاه ویژه به کاهش قیمت لوازم خانگی» را شامل می‌شد.

ببینید:گفتگوی بخش خبری شبکه دو پیرامون لوازم خانگی مورخه 11 مهر 1400

        گفتگوی بخش خبری شبکه دو پیرامون لزوم تقویت صنعت لوازم خانگی و ورود محموله بوش به گمرک - 21 شهریور 1400

البته برای هفته ها و ماه های آینده لوازم خانگی ایرانی بر روی موج خبری خواهد بود. بی شک یکی از دلایل این اهمیت قیمت بالای آن که این موضوع را به یک همه گیری وسیع مشابه وضعیت مرغ و تخم مرغ شبیه کرده است اما یکی دیگر از عوامل مهم که سهم بسزایی در پیش چشم بودن صنعت و بازار لوازم خانگی دارد موفقیت یا عدم توفیق این صنعت ایرانی در بازار کشورمان و جنبه ارز آوری آن ناشی از صادرات کالا است. مادامی که سالهای متمادی ست شعارهای سال با موضوعات اقتصادی و بوِزه تولید ملی گره خورده است شاید انجایی کهه بتوان راحت تر تولید ملی را به منصه ظهور و در پیش چشم و دیدگان همه هموطنان و سایر ناظران آورد، آوردگاه لوازم خانگی است.

نقش دولت ها در یک آینده درخشان

پشتیبانی های دولتی با آمدن و رفتن دولتها دچار دستخوش و نوسان شدید می‌شود. متاسفانه بدنه سیاسی دولتها بر بدنه کارشناسی آنها اشراف و احاطه دارد و از اینرو بسیاری از طرح های کارشناسی شده وزارت صمت به عنوان متولی تولید و تجارت محصولات صنعتی من جمله لوازم خانگی نیمه کاره رها می‌شود یا به سرانجام مقصود نمی‌رسد.
یکی از این طرح ها؛ طرح یکپارچه سازی اطلاعات و داده های آماری در حوزه تولید،انبارش و مصرف است. سامانه ای موسوم به سامانه جامع تجارت.

رقابتی در همه چیز بجز قیمت و کیفیت!؟

باید بپذیریم رقابتی که در آن کیفیت و کاهش قیمت محقق نشود؛ رقابت نیست.برای اینکه ببینیم آیا لوازم خانگی ایرانی به سر منزل مقصود می‌رسد و علاوه بر نیاز داخل امکان صادرات پیدا می‌کند فقط کمی صبر احتیاج است.

باید منتظر بود و دید که آیا رقابت رسانه ای غول های صنعت لوازم خانگی ایران از قبیل جی پلاس، سام،پاکشوما و سایرین به حوزه رقابت در کیفیت احسن و قیمت بهتر کشیده می‌شود یا خیر؟ فقط در حد حرف و حدیث و جار و جنجال های رسانه ای و تبلیغاتی باقی می‌ماند.

آینده لوازم خانگی ایرانی

آینده صنعت و بازار لوازم خانگی ایرانی بیش از انکه وابسته به توانمندی های فنی این حوزه باشد به شرایط سرزمینی کشورمان وابسته است.اگر نگوییم صنعت لوازم خانگی ایرانی در ابتدای مسیر است بی شک به سرمنزل مقصود خود هم نرسیده است. اما گویا برخی جریانات و رسانه ها ممنوعیت واردات لوازم خانگی از سوی رهبری – که یک کار سلبی (دستوری ناشی از اقتصاد دستوری) اما حمایتی به جهت شکوفایی تولید است – را ناشی از بلوغ، رشد و بالندگی این صنعت دانسته اند که حتی از متخصصان این حوزه در خصوص حوزه موبایل و تجهیزات الکترونیک نسخه خواسته اند!؟

یکی از شرایط سرزمینی؛ وضعیت اقتصادی ایران است. متاسفانه در ادبیات اقتصادی کشورمان هنوز تکلیف بسیاری از موارد مشخص نیست و همین بلاتکلیفی باعث شده است یکی به نعل بزنیم یکی به میخ!؟ نمونه واضحش همین نوع و الگوی اقتصاد ماست!؟

مادامی که بسیاری معتقدند بیماری مزمن اقتصادی کشور ناشی از دولتی بودن اقتصاد و اقتصاد دستوری ست و دائم در بوق های تبلیغاتی جار می‌زنند که با قیمت دستوری نمی‌توان اقتصاد و مملکت را گرداند اما همان افراد بنا به منافع شخصی و گروهی بر دولتی شدن اقتصاد، دریافت تسهیلات رانتی و بسته شدن بازارها به شیوه های مختلف تاکید می‌کنند.

«اصرار اتحادیه لوازم خانگی تهران به مقابله با فروشگاه های اینترنتی فعال در این حوزه و به نوعی به کنترل در آوردن جریان حرکت آنها»، «راه اندازی فروش اینترنتی لوازم خانگی توسط تولید کنندگان این حوزه » و «اصرار برخی تولید کننده لوازم خانگی به منع خریداران برندهایشان از فروشگاه های اینترنتی» فقط برخی از انحصارطلبی های است که در این حوزه دیده می‌شود.

هیچ کس با انضباط و نظم بخشی مخالف نیست انچه در برخی موارد دیده می‌شود به دست گرفتن جریان و نبض بازار و تحمیل برنامه های سازمانی یا حتی بخشی به بازار است، آنهم زمانی که به بهانه اقتصاد آزاد و مبتنی بر بازار منابع مالی وسیعی از جیب عامه مردم به تولید کنندگان اختصاص داده می‌شود اما به هنگام پاسخگویی در مورد قیمت و کیفیت با محدود کردن بازار مانع از شکل گیری رقابت در بازار می‌شوند.

بازار و بازاریان سال های متمادی نقش تامین کنندگان مالی تولید کننده های داخلی لوازم خانگی را بازی کرده اند و اصلا برخی از همان بازاری ها به مرور با ثبت برند وارد حوزه تولید شده اند حالا چگونه می‌شود از بازار و بازاری به عنوان دلال و واسطه سخن گفت؟

اصلا دلال و واسطه کیست ؟ بازرگان کیست؟

اصرار برخی به خارج کردن طیف وسیعی از بازاریان شاغل در حوزه لوازم خانگی از فعالیت در این حوزه علاوه بر افزایش نرخ بیکاری به مرور زمان به ضرر صنعت لوازم خانگی ایرانی تمام خواهد شد. چون با کوچک شدن بازار لوازم خانگی کم کم تولید کنندگان خرد این حوزه به حاشیه رانده می‌شوند و کم کم حذف می‌شوند با کاهش چشمگیر تولید کنندگان به طرق مختلف من جمله به بهانه برندسازی در این حوزه؛ کم کم صدای انحصار از حوزه لوازم خانگی داخلی شنیده می‌شود و انحصاردوستان در این حوه بدانند لوازم خانگی نه مسکن است و نه خودرو که تاب انحصار داشته باشد واردات گسترده یا قاچاق بلای جان همان ابر تولید کننده لوازم خانگی خواهد شد چرا که سیاستمدار دیر یا زود مجبور می‌شود به تقاضای انباشته شده بی پاسخ چه در حوزه مصرف و چه در حوزه اشتغال جواب دهد.

سناریوهای محتمل در بازار لوازم خانگی ایران

با توجه به عوامل اصلی و شرایط محیطی بازار لوازم خانگ کشور حداقل پنج سناریو برای حوزه لوازم خانگی ایران در آینده را می‌توان متصور شد:

1-ایجاد شرایط و فرصت رانت برای تولید کنندگان یا حداقل برخی از تولیدکنندگان در غیاب یک بازار رقابتی:

همچون سایر بخش ها و حوزه های اقتصادی کشور؛ در بخش لوازم خانگی هم می‌توان حدس زد که سودهای باداورده و کلان نصیب تولیدکنندگان ایرانی به انحاء و اقسام مختلف از وام بانکی گرفته تا اجبار مصرف کننده ایرانی به خرید هر انچه که در بازار هست به لحاظ قیمت و کیفیت که عمدتا ایرانی ست می‌تواند عایدات کلانی را برای تولید کننده ای داشته باشد که ترجیح می‌دهد با همان رویه سابق حرکت کند.

2- از دست رفتن فرصت جهش تولیدات داخلی و بازگشت مجدد خارجی ها به بازار لوازم خانگی

تولیدکنندگان ایرانی لوازم خانگی می‌توانند خودخواسته یا به جبر بازار و حاکمیت یکی به نعل بزنند و یکی به میخ. هم تا جایی کیفیت و قیمت را بهبود بخشند و هم در مقاطعی زمانی ساز خودشان را در افزایش قیمت کالاها کوک کنند بدین ترتیب در مقاطعی زمانی هم سود به جامعهو بازار ومصرف کننده و حتی حاکمیتی برسانند که سعی در حمایشان داشت و مواقعی هم فقط به جیبشان فکر کنند. در این شرایط بی شک با بازگشت خارجی ها به بازار لوازم خانگی ایران؛ این قبیل تولیدکنندگان دوباره به حاشه خواهند رفت.ضمن از دست دادن این فرصت ایده آل تولید؛ با وسیع شدن حق انتخاب مصرف کننده دوباره بایستی کالاهای خانگی ایرانی را در قعر جدول انتخاب ایرانی ها جستجو کرد. در جایی که نه شایسته ایران است نه ایرانی.

3- حمایت نیم بند از تولید و بازار لوازم خانگی و استمرار رویه کج دار و مریض تولیدات ملی لوازم خانگی

4-موفقیت تولیدات داخلی در بازار ایران در غیاب رقبای خارجی

5- تعامل چند وجهی حوزه لوازم خانگ و توفیق در کسب بازرهای منطقه علاوه بر بازار داخل ایران

در پایان این مقاله می‌توان یادآور شد موفقیت صنعت در حوزه لوازم خانگی کشورمان می‌تواند راهگشای موفقیت در سایر صنایع نیز باشد.

نمایی از بنر یک تولید کننده

فروش محصولات اخوان در دیجی کالا

فروش محصولات مختلف اخوان در دیجی کالا